نویسنده : روح الله راسل
﴿إِنَّا فَتَحْنا لَكَ فَتْحاً مُبيناً * لِيَغْفِرَ لَكَ اللَّهُ ما تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِكَ وَ ما تَأَخَّرَ﴾ سوره فتح، آیه 2
یکی از اشتباهات رایج در ترجمه این آیه شریفه آن است که «تأخر» را با اینکه فعل ماضی است، مستقبل معنای می کنند. جالب است که این اشتباه معمولاً در آیات ذیل رخ نمی دهد:
﴿يُنَبَّؤُا الْإِنْسانُ يَوْمَئِذٍ بِما قَدَّمَ وَ أَخَّرَ﴾(قیامة، 13) ﴿عَلِمَتْ نَفْسٌ ما قَدَّمَتْ وَ أَخَّرَت﴾(انفطار، 5)
چراکه در آیه فتح «تاء» بر سر «تأخر» با حرف مضارعه اشتباه می شود، به خلاف دو آیه سوره قیامت و انفطار.
البته در ترجمه «لیغفرَ» و «ذنبک» هم باید دقت ویژه داشت. این غفران به معنای پوشاندن و از بین بردن اثر است و «ذنب» به معنای امری که تبعات دارد است. البته اگر به معنای گناه هم بگیریم مراد، گناه از منظر مشرکین مکه است نه گناه از نظر خدا، همانطور که در سوره شعرا از قول حضرت موسی علیه السلام فرمود: ﴿وَ لَهُمْ عَلَيَّ ذَنْبٌ فَأَخافُ أَنْ يَقْتُلُونِ﴾.
جمع بندی از ترجمه صحیح آیه:
خداوند با صلح حدیبیه، آثار گناهان گذشته و جدید تو را پوشاند و از بین برد، یعنی مشرکین مکه نمی توانند بابت آنچه که درباره تو گناه می خوانند به تو آزاری برسانند.
جمعاً 30 ترجمه فارسی در نسخه «5/2» نرم افزار جامع التفاسیر، و دو ترجمه در نرم افزار شجره طوبی ترجمه ای از آیه ارائه داده بودند که بر اساس دقت بر کلمه «تأخَّرَ» به دسته های صحیح، مبهم و غلط تقسیم می شوند و قطعاً 15 ترجمه از این 32 ترجمه ناصحیح اند.
ترجمه های صحیح:
1ـ ترجمه المیزان(صفوی): تا سرانجام با شكستن جاه و جلال مشركان پيامدهاى دعوت تو را كه بر آنان ناگوار آمد- چه آنها كه پيش از هجرت گذشت و چه آنها كه پس از آن روى داد- و تو را مسئول آنها مىدانستند و درصدد انتقام بودند، از تو بزدايد.
2ـ حجت التفاسیر: تا خدا تبعات محروميتهاى قبل از هجرت و بعد از هجرت تو را قلم در كشد.
ترجمه صفوی و حجت التفاسیر تفاسیر الگو هستند چراکه تقریباً هیچ نقصی ندارند.
3ـ ترجمه مرکز فرهنگ و معارف قرآن(دفتر تبلیغات بر اساس تفسیر راهنمای هاشمی رفسنجانی) 4ـ طاهری قزوینی 5ـ الهی قمشه ای 6ـ مصباح زاده 7ـ روض الجنان
ثمره مهم تحقیق: دفع شبهه اباحی گری در برخی روایات
در روایاتی آمده که اگر فلان امر را انجام دهید، گناهان «ما تقدم» و «ما تأخر» شما آمرزیده خواهد شد:
عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الْأَوَّلِ علیه السلام: مَنْ أَتَى الْحُسَيْنَ عَارِفاً بِحَقِّهِ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَا تَأَخَّرَ.
قَالَ أَبُو الْحَسَنِ مُوسَى علیه السلام: أَدْنَى مَا يُثَابُ بِهِ زَائِرُ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع بِشَطِّ الْفُرَاتِ إِذَا عَرَفَ حَقَّهُ وَ حُرْمَتَهُ وَ وَلَايَتَهُ أَنْ يُغْفَرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَا تَأَخَّرَ.
عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: مَنْ أَتَى قَبْرَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع عَارِفاً بِحَقِّهِ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَا تَأَخَّرَ.
قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ علیه السلام: مَنْ زَارَ قَبْرَ أَبِي بِطُوسَ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَا تَأَخَّرَ …
عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: إِذَا بَلَغَ الْمُؤْمِنُ أَرْبَعِينَ سَنَةً آمَنَهُ اللَّهُ مِنَ الْأَدْوَاءِ الثَّلَاثَةِ الْبَرَصِ وَ الْجُذَامِ وَ الْجُنُونِ … فَإِذَا بَلَغَ التِّسْعِينَ غَفَرَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَا تَأَخَّرَ… .
نکته: در مورد اخیر مصحح محترم(مرحوم علی اکبر غفاری) بعد از واژه «تأخر» به درستی تذکر داده اند که: «أي القديم و الحديث لا ما يأتي …» ؛ اما با کمال تأسف برخی مترجمین محترم اینگونه احادیث را به اشتباه معنا کرده اند و گفته اند که اثر این اعمال، آمرزیده شدن گناهان گذشته و آینده است؛ لذا برخی شبهه کرده اند که شیعه احادیثی دارد که اباحی گری را امضا می کند.
مثلاً دو ترجمه معروف از اصول کافی حدیث ذیل را غلط معنا کرده اند: كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص عِنْدَ عَائِشَةَ لَيْلَتَهَا فَقَالَتْ يَا رَسُولَ اللَّهِ لِمَ تُتْعِبُ نَفْسَكَ وَ قَدْ غَفَرَ اللَّهُ لَكَ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِكَ وَ مَا تَأَخَّرَ؟ فَقَالَ يَا عَائِشَةُ أَ لَا أَكُونُ عَبْداً شَكُوراً ….
ترجمه مصطفوی: چرا خودت را به رنج مي اندازى، با آنكه خدا گناه گذشته و آينده تو را آمرزيده؟
ترجمه کمره ای: چرا خود را رنج مى دهى با اينكه خداوند تو را آمرزيده است نسبت بدان چه در پيش گناه كردى و آنچه در آينده؟
مفاتیح الجنان و معراج السعادة نیز در برخی موارد مرتکب همین اشتباه شده اند از جمله:
1ـ آنچه از حضرت رسول – صلّى اللّه عليه و آله – مروى است كه هر كه دو ركعت نماز كند و در آنها هيچ چيزى از خواطر نفسانيه به خاطر نگذراند گناهان گذشته و آينده او آمرزيده مىشود.
2ـ اعمال روز آخر ماه رجب: غسل در آن وارد شده و روزهاش سبب آمرزش گناهان گذشته و آينده است ….
3ـ شيخ طوسى به سند صحيح از محمد بن مسلم از حضرت صادق عليه السلام روايت كرده كه فرمود: … هر كه زيارت كند أمير المؤمنين عليه السلام را و عارف به حق آن حضرت باشد(يعنى آن جناب را امام واجب الإطاعة و خليفه بلا فصل داند) و از روى تجبر و تكبر به زيارت نيامده باشد حق تعالى بنويسد از براى او اجر صد هزار شهيد و گناهان گذشته و آينده او را بيامرزد ….
جالب آنکه در مورد اخیر، عین روایتی که ایشان ادعا کرده اند، یافت شد:
أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدٍ، قَالَ: أَخْبَرَنِي أَبُو الْقَاسِمِ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ (رَحِمَهُ اللَّهُ)، عَنْ أَبِيهِ، عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى، عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ، عَنْ عَلِيِّ بْنِ رِئَابٍ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (عَلَيْهِ السَّلَامُ)، قَالَ: … مَنْ زَارَ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ (عَلَيْهِ السَّلَامُ) عَارِفاً بِحَقِّهِ، غَيْرَ مُتَجَبِّرٍ، وَ لَا مُتَكَبِّرٍ، كَتَبَ اللَّهُ لَهُ أَجْرَ مِائَةِ أَلْفِ شَهِيدٍ، وَ غَفَرَ اللَّهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَا تَأَخَّرَ … .