نویسنده: مسلم گوهر جویی دانش پژوه سطح مرکز فقهی قائم
بسم الله الرحمن الرحیم
دیدگاه مرحوم علامه طباطبایی در المدخل نهایة الحکمه که بمنزله فلسفه فلسفه اسلامی است این می باشد که در فلسفه تنها برهان های انّی از راه ملازمات عامه کارایی دارد.(نه برهان لمّی ونه انّی زیرا موضوع فلسفه علت ندارد و دومی هم یقین آور نیست.)
برهان انّی از راه ملازمات عامه:
این برهان اگرچه یکی از اقسام برهان انّی است اما یقین آور است، زیرا شروط یقین را داراست. لذا می گوییم اگر شیئی دو لازم ذاتی داشته باشد، می توان یکی از آن ها را حد وسط قرار داد و دیگری را نتیجه گرفت. در این استدلال اکبر لازم ذاتی اصغر است، اما این لزوم بیّن نیست. آنچه بیّن است لزوم اوسط برای اصغر و لزوم اکبر برای اوسط است. «الف» با «ب» رابطه ذاتی نفس الامری دارد،« ج» نیز با «ب» همین رابطه را دارد. پس «الف» «ب» است. در اینجا یقین به صغری و کبری، به علم به سبب وابسته نیست، بلکه سببِ این یقین، خودِ ذات اصغر و اوسط است.( در این برهان سببیّت در کار نیست، بلکه اقتضای ذاتی در میان است) بنابراین می توان به گونه یقینی نتیجه گرفت که «ج» لازمه ذاتی «الف» است. پایه فلسفی پذیرش چنین استدلالی این است که یک ذات(اصغر) بتواند دو لازم ذاتی(اوسط و اکبر) داشته باشد.در فلسفه اثبات شده یه یک شئ بسیط و واحد می تواند لوازم ذاتی و بی واسطة متعددی داشته باشد.پایه این دیدگاه علامه طباطبایی رضوان الله تعالی علیه از فرع دوم المدخل نشأت می گیرد، آنجا که می فرمایند محمولاتِ موضوع فلسفه باید مساوی با موضوع باشد نه أعم و نه أخص از آن.